- روستاهايي که خالي از سکنه ميشوند
اما از دو دهه گذشته تا کنون روند مهاجرت روستاييان با شتاب بيشتري همراه شده است و طي سال‌هاي اخير بر اساس اعلام مرکز آمار روند کاهش جمعيت روستايي استان از 36 درصد جمعيت کل استان در سال 85 به 28 درصددر سال 95 کاهش پيدا کرده است. در حال حاضر کمتر از يک ميليون و 100 هزار نفر از جمعيت بالاي 4 ميليون نفري آذربايجان شرقي در روستاها زندگي مي‌کنند. اين در حالي است که همچنان روستاييان تامين‌کننده اصلي لبنيات و گوشت گوسفندي استان به شمار مي‌روند. ترک روستاها و مهاجرت به شهرها هرچند در سال‌هاي اخير روند کندي پيدا کرده، اما نگراني‌ها براي سرنوشت روستاهاي خالي از سکنه يا روستاهايي که ساکنان فصلي 3 ماهه دارند همچنان به قوت خود باقي است؛ روستاهايي که طبق آمار بيشتر در جنوب شرقي استان قرار دارند و برخي از آنها سال‌هاست خالي از سکنه مانده‌اند. مهم‌ترين دغدغه در اين شرايط نابودي تدريجي فرهنگ روستانشيني در بخش‌هايي از استان است که رفع آن به برنامه‌ريزي و توسعه روستاها نياز دارد.
- نبود آمار جامع براي برنامه‌ريزي صحيح
شايد مهم‌ترين عامل در بي‌توجهي به روستاها نبود اطلاعات مشخص درباره آنها طي سال‌هاي اخير است. آمار روستاهاي استان و خدماتي که به آنها ارائه مي‌شود همواره با تناقض‌هاي متعددي همراه است. اين تناقض‌ها به حدي است که چند سال قبل «محمد اشرف‌نيا» معاون وقت عمراني استاندار از نبود آمار تعداد دقيق روستاها در استان گلايه کرده و گفته بود که تعداد روستاها از 2 هزار تا 3500 روستاست و تفاوت آماري عجيبي دارد. از سوي ديگر، در حالي که برخي مسئولان دستگاه‌هاي خدمات‌رسان اعلام مي‌کنند بهره‌مندي روستاييان از خدماتي مانند آب، برق، گاز و تلفن ضريب بالاي 90 درصد دارد، اما به گفته معاونت عمراني استانداري آذربايجان‌شرقي تنها 1500 روستا داراي آب شرب سالم و تصفيه‌شده لوله‌کشي هستند. اين تفاوت‌هاي آماري از يک‌سو و ضعف خدمات‌رساني از سوي ديگر موجب شده است که حتي برنامه‌ريزان دلسوز نيز نتوانند به جمع‌بندي مشخصي برسند.
- اتفاقات خوب در روستاهاي استان
مدير کل امور روستايي و شوراهاي استان با بيان اين‌که در حال حاضر 3073 روستا در استان وجود دارد، اظهار مي‌کند: حدود 2790 روستاي آذربايجان شرقي داراي سکنه و 268 روستا بدون سکنه يا ست فصلي هستند. «تقي کرمي» با اشاره به وجود مشکلات متعدد زيرساختي در روستاهاي استان به‌ويژه در بخش جنوب شرقي که فاصله کمتري با شهرهايي مانند تهران و کرج دارند، مي‌گويد: زرق و برق زندگي شهري از يک‌سو و خشکسالي و نبود کار مناسب از سوي ديگر موجب مهاجرت ساکنان اين روستاها شده است. البته در سال‌هاي اخير با تثبيت روند مهاجرت مواجه هستيم و در برخي روستاها هم مهاجرت مع رخ داده است به نحوي که در روستاهاي مرند، ورزقان و بستان‌آباد با افزايش ساخت‌وساز روستايي روبه‌رو بوده‌ايم. 30 هزار واحد مسکن جديد در سال‌هاي گذشته در روستاهاي استان احداث شده است.
وي تاکيد مي‌کند: توزيع يک ميليون متر مکعب آسفالت در روستاهاي استان، خاک را از چهره اين روستاها زدوده است. در حال حاضر در روستاهاي با جمعيت بيش از 10 خانوار خدمات آب، برق و گاز بين 80 تا 100 درصد ارائه مي‌شود. اين مسئول به تعداد کم خانه‌هاي بهداشت هم اشاره مي‌کند و مي‌افزايد: با وجود اين‌که تنها در حدود 1043 روستا خانه بهداشت داريم، همه روستاييان زير نظر شبکه بهداشت هستند.
از نظر امکانات هم نمي‌توان در روستاهايي که زير 10 خانوار دارند خانه بهداشت احداث کرد. وي با تاکيد بر اين‌که خدمات‌رساني هدايت‌شده و سازمان‌دهي‌شده به روستاها در اولويت قرار دارد، بيان مي‌کند: از گروه‌هاي غيردولتي خدمات‌دهنده خواسته شده است که بنا به نياز روستاها و با نيازسنجي قبلي خدمات‌رساني و از ارائه طرح‌هاي اشباع‌شده خودداري کنند. با توجه به معرفي يکي از شهرهاي استان به عنوان شهر محروم، اين خدمات به صورت مستقيم به اين شهر هدايت مي‌شود تا محروميت از چهره آن زدوده شود. کرمي ادامه مي‌دهد: اجراي طرح هادي مورد تاکيد استانداري و بنياد مسکن است و در حال حاضر حدود 900 روستا از اين طرح برخوردار شده‌اند. در بقيه روستاها هم اين طرح اجرا مي‌شود.
- ضعف‌هاي زيرساختي
کارشناس مسکن روستايي آذربايجان شرقي با بيان اين‌که تاکنون - در کنار نبود اطلاعات مشخص - همت کافي هم براي حل مشکلات روستاها وجود نداشته است، مي‌گويد: مهم‌ترين ضعفي که در سال‌هاي اخير درروستاها با آن مواجه بوده‌ايم انجام حرکت‌هاي خدمات‌رسان موازي و بدون برنامه‌ريزي بوده است. «صابر عليمي» بيان مي‌کند: دستگاه‌هاي مختلف - بنا به تشخيص خود - در سال‌هاي گذشته اقدام به خدمات‌رساني بدون برنامه‌ريزي کرده‌اند. به عنوان مثال، در حال حاضر چندين مدرسه بدون دانش‌آموز در روستاهاي اطراف ميانه و بستان‌آباد وجود دارد که بدون مطالعه ساخته شده‌اند. در حال حاضر برخي از روستاها خالي از سکنه هستند. يا در روستاهايي آسفالت‌ريزي انجام شده است که در حال حاضر تخريب شده‌اند.
وي تاکيد مي‌کند: مهم‌ترين چالشي که روستاهاي استان با آن مواجه هستند، نبود طرح هادي است. بنا بر اعلام رسمي مسئولان، اين طرح در کمتر از 50 درصد روستاهاي استان اجرا شده است. نبود طرح هادي، خدمات‌رساني مشخص به اين روستاها را با مشکل مواجه مي‌کند. اين کارشناس ادامه مي‌دهد: بنا بر اعلام استانداري در شهرهايي مانند چاراويماق، هوراند و هشترود مشکل جدي در زمينه راه‌هاي روستايي وجود دارد. با توجه به کوهستاني بودن منطقه در 6 ماه سال امکان تردد در اين راه‌ها عملا وجود ندارد. طبيعي است که در چنين شرايطي ادامه زندگي عادي با دشواري‌هاي زياديهمراه خواهد بود، بنابراين بخشي از مهاجرت‌هاي روستاييان از روي ناچاري است. اين کارشناس به ست فصلي در اغلب اين روستاها اشاره مي‌کند و مي‌گويد: در اکثر 268 روستاي خالي از سکنه استان ست بين يک تا 3 ماه از سال وجود دارد که قابليت آنها را براي ست دائمي نشان مي‌دهد. در صورت تامين زيرساخت‌ها و توسعه طرح هادي، مهاجرت مع را شاهد خواهيم بود.
- بي‌توجهي به روستاهاي هشترود و چاراويماق
نماينده چاريماق در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اطلاعات ارائه شده از سوي مسئولان اجرايي استان مي‌گويد: هشترود و چاراويماق بيشترين آمار جمعيتي روستاييان مهاجر و بيشترين روستاهاي خالي از سکنه يا ست فصلي را در استان دارند. استمرار بي‌توجهي به اين مناطق موجب تشديد اينمهاجرت‌ها در سال‌هاي اخير شده است. «سيدحمزه اميني» ادامه مي‌دهد: جنوب شرق استان منابع آب زيرزميني و رودخانه‌اي زيادي دارد و به سدهاي بزرگي در منطقه هم متصل است. اما بهره‌برداران کشاورزي از سختگيري‌هاي مسئولان در دادن مجوز برداشت آب گله‌مند هستند و پروژه‌هاي زيادي بر زمين مانده است که موجب فرار سرمايه مي‌شود.
وي تاکيد مي‌کند: مشکل راه‌هاي روستايي در اين منطقه نگران‌کننده است و اکثر روستاهاي اين منطقه راه مناسب ندارند. راه مراغه - هشترود همچنان کم‌عرض و خطرناک است و با وجود نقش موثر اين شهرها در توليد محصولات کشاورزي و ثروت براي استان به شکل مناسب به آنها توجه نمي‌شود. اين بي‌توجهي‌ها در نهايت به تخليه روستاها منجر مي‌شود که خطر نابودي آنها را به دنبال دارد و مي‌تواند زمينه‌ساز بروز مشکلات متعدد اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي باشد. اميني مي‌افزايد: بايد قبول کرد که برخي مناطق استان با محروميت دست و پنجه نرم مي‌کنند و نمي‌توان اين واقعيت را رد کرد. بر اين اساس، شناسايي مناطق محروم‌تر موجب تزريق منابع مالي و توسعه و خروج از محروميت مي‌شود.
درباره این سایت